Aap komt uit de mouw Apenheul stapt over op duurzame verwarming

De missie van Apenheul is duidelijk: de liefde voor natuur en dieren stimuleren. Daarnaast wil ze graag een bijdrage leveren aan wereldwijd natuurbehoud en zo duurzaam mogelijk werken. Dat laatste gaat nu nog makkelijker en comfortabeler, want samen met vaste installatiepartner Hellebrekers en warmtepompleverancier en ‘buurman’ Remeha verving de stichting een drietal van haar gasgestookte ketels door (hybride) warmtepompinstallaties.

Iedereen kent Apenheul, de dierentuin waar je als bezoeker tussen de apen kunt lopen. Met een beetje geluk gebruiken sommige van de liefst 35 verschillende apensoorten je zelfs als klimpaal. Om het welzijn van al deze dieren en de medewerkers te beschermen, gaat er achter de schermen een steeds duurzamer wordende wereld schuil.

Voldoen aan Natura2000-eisen

Nog een reden waarom het groene natuurpark wil verduurzamen, is dat het aan de rand ligt van een groot Natura2000-gebied, namelijk de Veluwe. “Stikstof, en met name de uitstoot ervan, speelt daardoor een belangrijke rol”, legt hoofd technische dienst bij Apenheul, Lex uit den Bogaard, uit. “Om te voldoen aan alle strenge wet- en regelgeving namen we een aantal jaar geleden een adviseur in de arm. Hij bracht voor ons alle verduurzamingsmogelijkheden in kaart, inventariseerde en classificeerde de gebouwen en stelde vanuit die bevindingen een lijst met grootverbruikers op. Een handig uitgangspunt, want daardoor wisten we direct waar we moesten beginnen.”

Technische dienst als proeftuin

De bonobo’s en orang-oetans, twee soorten mensapen met hogere klimaateisen, stonden bovenaan op de lijst van grootverbruikers. Gaston Plante, senior application engineer utiliteit bij Remeha, bezocht het park meermaals en stelde daarbij voor ieder separaat gebouw een principeschema op met daarin een uitgebreide omschrijving van het afgiftesysteem, het leidingtracé, de luchtbehandelingskasten, warmtepompen, ketel, et cetera. “Aan de hand hiervan - en ook omdat het voor zowel ons als voor Apenheul de eerste implementatie van een warmtepomp is in een omgeving waar dieren centraal staan - besloten we eerst een pilot de draaien in de werkplaats van de technische dienst”, vertelt Plante. “Zo konden we de betrouwbaarheid aantonen en eventuele twijfels wegnemen.”

Uit den Bogaard vult aan: “Zo’n eerste keer is voor iedereen spannend. Vooral omdat de hier toegepaste Effenca pas net op de markt was, wilden we beginnen in een pand waar een eventuele temperatuurschommeling een minder groot effect heeft. Wij mensen trekken een trui aan wanneer het een paar graadjes kouder wordt doordat bijvoorbeeld een verwarmingssysteem niet optimaal functioneert. Maar apen hebben geen kledingkast tot hun beschikking.” Een ander voordeel van de technische dienst-ruimte, zo stelt Uit den Bogaard, is de mogelijkheid om vrijelijk naar binnen en buiten te lopen. Er hoeft geen rekening gehouden te worden met dieren of bezoekers.

Handen uit de mouwen

Met een planning op tafel stroopte Sebastian den Otter, junior projectleider bij Hellebrekers business unit Water & Leisuretechniek samen met zijn team de mouwen op. Apenheul als werkplek was voor hen niks nieuws. Al ruim vijf jaar beheren en onderhouden zij namelijk alle werktuigbouwkundige installaties binnen het dierenpark, stonden ze aan de wieg van diverse nieuwe gebouwen en begon de aanvraag voor het met warmtepompen verduurzamen van het park bij hen.

Wel nieuw voor het installatiebedrijf was de plaatsing van Remeha warmtepompen. Den Otter en zijn team waren dan ook blij dat de samenwerking met Remeha soepel verliep. “De techniek en werking van een warmtepomp kent voor ons geen geheimen, maar het was toch fijn dat we te allen tijde gebruik konden maken van de kennis en kunde die bij Remeha rondloopt.”

Bonobo’s en orang-oetans zitten er warmpjes bij

Na een succesvolle proefperiode met de Effenca MT33 bij de technische dienst, breidde Hellebrekers haar werkgebied uit. De bonobo- en orang-oetanverblijven stonden daarna op de nominatie om te verduurzamen. Den Otter en zijn team vervingen in beide verblijven de bestaande cv-ketels door een hybride opstelling. De Effenca MT40 en Quinta Ace sturen de luchtgevoerde verwarming binnen de verblijven aan. “In overleg met Remeha en Hellebrekers kozen we voor een hybride opstelling. We moeten namelijk op ieder moment kunnen vertrouwen op de levering van warmte”, verklaart Uit den Bogaard. “In de dierenverblijven koppelden we deze installatie aan de luchtbehandelingskast (LBK). Vloerverwarming is vanwege het soort biobodem met houtsnippers en uitwerpselen van de dieren niet wenselijk.” 

Sebastian den Otter haakt in: “Daarnaast zijn de verblijven voorzien van hoog temperatuur verwarming, iets wat door deze all-electric warmtepomp niet gehaald kan worden. Daarbij, en op de extreem koude dagen, ondersteunt de cv-ketel dus in de verwarming.” Het benadrukt volgens Den Otter wederom hoe hoog Apenheul het welzijn en de gezondheid van de dieren heeft staan. “Om die reden verliep de uitvoer van de werkzaamheden in nauw overleg tussen onze monteurs, Lex en de dierenverzorgers. Wij zorgden voor zo min mogelijk geluidsoverlast, terwijl de verzorgers de apen in de gaten hielden en hen de kans gaven om rustige plekken op te zoeken.”

Grijpgrage handen

Hoe goed je zo’n project ook plant, je komt altijd onverwachte uitdagingen tegen. Zo stonden Remeha en Hellebrekers in eerste instantie niet stil bij het feit dat apen, net als mensen, nieuwsgierig van aard zijn. Een buitenunit in een gebied waar apen loslopen kan dan wel, maar met de nodige maatregelen. “Een kooiconstructie bood uiteindelijk de oplossing. Het voorkomt dat de onderzoekende vingers van de apen vast komen te zitten in de bewegende onderdelen en beschermt de buitenunit tegen sloperijen”, vertelt Gaston Plante.

Toekomstige verduurzamingen

De komende jaren wil de Apenheul nog meer verduurzamen. “We hebben daarvoor als stichting echter geen eindeloze geldstroom tot onze beschikking. Samen met de Raad van Toezicht maken we daarom weloverwogen keuzes, waarbij we dierenwelzijn en verduurzaming altijd tegen elkaar afzetten”, aldus Uit den Bogaard. “Daarom staan voor 2025 restaurant De Wildebras, restaurant De Waaghals en het slingerapenverblijf op de planning. Uiteraard mogen onze ‘buren’ van Remeha dan weer meedenken. In een steeds sneller wordende en automatiserende maatschappij waarderen wij het menselijke en sociale contact en hun professionele advies.”